Odleżyny i wyprzenia – jak chronić skórę osób starszych?

Wraz z wiekiem skóra staje się cieńsza, mniej elastyczna i bardziej podatna na uszkodzenia. U osób starszych, zwłaszcza z ograniczoną ruchomością, częstym problemem są odleżyny i wyprzenia. Powstają one wskutek długotrwałego ucisku, nadmiernej wilgoci czy tarcia. Odpowiednia pielęgnacja oraz wczesna profilaktyka mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu tym zmianom i ich powikłaniom.

Starsza kobieta, siwe włosy, zamyślona

Spis treści

    Czynniki ryzyka

    Do najważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi odleżyn i wyprzeń należą:

    • przewlekły ucisk w miejscach podparcia (np. okolice kości krzyżowej, pięt, łopatek),
    • wilgoć spowodowana poceniem się lub nietrzymaniem moczu i stolca,
    • ograniczenie ruchomości,
    • niedożywienie i odwodnienie, które utrudniają regenerację skóry,
    • tarcie i urazy mechaniczne – np. przy przesuwaniu pacjenta po pościeli,
    • podwyższona temperatura i wilgotność w fałdach skóry, sprzyjające maceracji i rozwojowi drobnoustrojów.

    U osób starszych bariera naskórkowa jest osłabiona, a zdolność skóry do odnowy – ograniczona. W efekcie nawet niewielkie obciążenia mogą prowadzić do jej uszkodzenia.

    Skuteczna profilaktyka

    Odciążanie i zmiana pozycji

    Podstawą zapobiegania odleżynom jest regularna zmiana pozycji ciała – u osób leżących zwykle co 2 godziny. Warto również stosować materace przeciwodleżynowe oraz podkładki odciążające, np. pod pięty, które redukują ucisk na szczególnie narażone miejsca.

    Higiena i codzienna pielęgnacja

    Skóra powinna być oczyszczana delikatnie, bez pocierania. Zaleca się:

    • używanie łagodnych środków myjących bez substancji zapachowych i detergentów,
    • dokładne osuszanie – zwłaszcza fałdów skóry – z użyciem miękkich ręczników,
    • ochronę miejsc narażonych na wilgoć i tarcie poprzez stosowanie kremów lub maści barierowych.

    Należy unikać masażu w miejscach zaczerwienionych lub bolesnych – szczególnie tam, gdzie występuje ucisk (np. kość krzyżowa, pięty, okolice łopatek). Choć kiedyś zalecano delikatne rozcieranie skóry jako formę profilaktyki, obecnie wiadomo, że może to uszkodzić tkanki już poddane niedokrwieniu i przyspieszyć rozwój zmian martwiczych.

    Zamiast masażu zaleca się skupienie na:

    • odciążeniu zagrożonych miejsc,
    • optymalnym nawilżeniu skóry,
    • ochronie przed wilgocią i tarciem,
    • monitorowaniu stanu skóry przez opiekunów i personel medyczny.

    Odpowiednie preparaty ochronne

    W pielęgnacji skóry osób starszych sprawdzają się:

    • maści i kremy bezwodne, które tworzą warstwę ochronną i chronią przed maceracją,
    • preparaty barierowe dla osób z nietrzymaniem moczu i stolca,
    • emolienty bogate w lipidy, takie jak lanolina czy oleje roślinne, wspierające odbudowę bariery naskórkowej.

    Kosmetyki pielęgnacyjne powinny być przebadane dermatologicznie, nieperfumowane i dostosowane do skóry wrażliwej.

    Edukacja opiekunów

    Stała obserwacja skóry, wiedza na temat profilaktyki oraz znajomość pierwszych objawów zmian to nieodzowny element codziennej opieki. Szkolenie osób opiekujących się pacjentami – zarówno domowymi, jak i w placówkach opiekuńczych – poprawia skuteczność działań profilaktycznych.

    Poznaj Linomag® Maść

    Do leczenia nadmiernej suchości skóry różnego pochodzenia.

    Dowiedz się więcej

    Jak rozpoznać pierwsze objawy?

    Wczesne zmiany skórne wymagają szybkiej reakcji. Niepokój powinno budzić:

    • zaczerwienienie, które nie blednie pod wpływem ucisku,
    • wilgotna, rozpulchniona skóra w fałdach lub pod opatrunkiem,
    • obecność pęcherzy, złuszczanie naskórka, sączenie,
    • miejscowa bolesność i wzmożone ucieplenie.

    W takich przypadkach konieczna jest konsultacja z lekarzem. W zależności od stopnia zaawansowania zmiany mogą wymagać leczenia miejscowego, zastosowania specjalistycznych opatrunków, a czasem także interwencji chirurgicznej.

    Podsumowanie

    Skóra osób starszych – zwłaszcza unieruchomionych – wymaga systematycznej ochrony i obserwacji. Kluczowe znaczenie mają: regularna zmiana pozycji ciała, delikatna higiena, stosowanie preparatów barierowych oraz pielęgnacja dopasowana do potrzeb skóry suchej i wrażliwej. Wczesne rozpoznanie zmian pozwala uniknąć powikłań i poprawia komfort życia pacjentów.

    Autor: dr n. med. i n. o zdr. Aleksandra Stefaniak,
    specjalista dermatologii i wenerologii

     

    Czytaj więcej:

    Jak pielęgnować skórę po zabiegach usuwania tatuażu?
    Delikatna skóra okolicy pieluszkowej – jak o nią dbać i ją pielęgnować?
    Otarcia skóry w sporcie – jak sobie z nimi radzić?

    Do leczenia nadmiernej suchości skóry różnego pochodzenia.

    • Kobieta nakłada na usta maść Linomag

      Linomag® – jedyna maść z olejem lnianym*

      Działa wspomagająco w chorobach skóry:

      • wyprysk
      • wyprzenia
      • odparzenia
      • stany nadmiernej suchości skóry
      • łagodzenie objawów łuszczycy

      Dla dorosłych, dzieci i niemowląt.

      *Linomag® maść to jedyny lek z olejem lnianym na suchą i podrażnioną skórę w aptekach w Polsce. Na podstawie analizy wewnętrznej przeprowadzonej przez Zakłady Farmaceutyczne Polpharma S.A. z wykorzystaniem danych ze źródła: IQVIA Poland National Sales Data OTC za okres MAT 03/2025; Units; OTC2; 06C SKIN IRRITATION, Registration: Registered Medicine, odzwierciedlające szacunki z rzeczywistej aktywności rynkowej. Prawa autorskie IQVIA. Wszelkie prawa zastrzeżone.

    • Krem z – jedyny krem z olejem lnianym

      Działa wspomagająco w chorobach skóry:

      • wyprysk
      • wyprzenia
      • odparzenia
      • stany nadmiernej suchości skóry
      • łagodzenie objawów łuszczycy

      Produkt zawiera kwas borowy.
      Dla dzieci od 12. roku życia i dorosłych.

    • Linomag płyn packshot, modelka

      Płyn Linomag® – płyn na skórę

      Działa wspomagająco w chorobach skóry:

      • wyprysk
      • wyprzenia
      • odparzenia
      • stany nadmiernej suchości skóry
      • łagodzenie objawów łuszczycy

      Lek można stosować u dzieci i niemowląt w stanach nadmiernej suchości skóry.