Odleżyny i wyprzenia – jak chronić skórę osób starszych?
Wraz z wiekiem skóra staje się cieńsza, mniej elastyczna i bardziej podatna na uszkodzenia. U osób starszych, zwłaszcza z ograniczoną ruchomością, częstym problemem są odleżyny i wyprzenia. Powstają one wskutek długotrwałego ucisku, nadmiernej wilgoci czy tarcia. Odpowiednia pielęgnacja oraz wczesna profilaktyka mają kluczowe znaczenie w zapobieganiu tym zmianom i ich powikłaniom.

Spis treści
Czynniki ryzyka
Do najważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi odleżyn i wyprzeń należą:
- przewlekły ucisk w miejscach podparcia (np. okolice kości krzyżowej, pięt, łopatek),
- wilgoć spowodowana poceniem się lub nietrzymaniem moczu i stolca,
- ograniczenie ruchomości,
- niedożywienie i odwodnienie, które utrudniają regenerację skóry,
- tarcie i urazy mechaniczne – np. przy przesuwaniu pacjenta po pościeli,
- podwyższona temperatura i wilgotność w fałdach skóry, sprzyjające maceracji i rozwojowi drobnoustrojów.
U osób starszych bariera naskórkowa jest osłabiona, a zdolność skóry do odnowy – ograniczona. W efekcie nawet niewielkie obciążenia mogą prowadzić do jej uszkodzenia.
Skuteczna profilaktyka
Odciążanie i zmiana pozycji
Podstawą zapobiegania odleżynom jest regularna zmiana pozycji ciała – u osób leżących zwykle co 2 godziny. Warto również stosować materace przeciwodleżynowe oraz podkładki odciążające, np. pod pięty, które redukują ucisk na szczególnie narażone miejsca.
Higiena i codzienna pielęgnacja
Skóra powinna być oczyszczana delikatnie, bez pocierania. Zaleca się:
- używanie łagodnych środków myjących bez substancji zapachowych i detergentów,
- dokładne osuszanie – zwłaszcza fałdów skóry – z użyciem miękkich ręczników,
- ochronę miejsc narażonych na wilgoć i tarcie poprzez stosowanie kremów lub maści barierowych.
Należy unikać masażu w miejscach zaczerwienionych lub bolesnych – szczególnie tam, gdzie występuje ucisk (np. kość krzyżowa, pięty, okolice łopatek). Choć kiedyś zalecano delikatne rozcieranie skóry jako formę profilaktyki, obecnie wiadomo, że może to uszkodzić tkanki już poddane niedokrwieniu i przyspieszyć rozwój zmian martwiczych.
Zamiast masażu zaleca się skupienie na:
- odciążeniu zagrożonych miejsc,
- optymalnym nawilżeniu skóry,
- ochronie przed wilgocią i tarciem,
- monitorowaniu stanu skóry przez opiekunów i personel medyczny.
Odpowiednie preparaty ochronne
W pielęgnacji skóry osób starszych sprawdzają się:
- maści i kremy bezwodne, które tworzą warstwę ochronną i chronią przed maceracją,
- preparaty barierowe dla osób z nietrzymaniem moczu i stolca,
- emolienty bogate w lipidy, takie jak lanolina czy oleje roślinne, wspierające odbudowę bariery naskórkowej.
Kosmetyki pielęgnacyjne powinny być przebadane dermatologicznie, nieperfumowane i dostosowane do skóry wrażliwej.
Edukacja opiekunów
Stała obserwacja skóry, wiedza na temat profilaktyki oraz znajomość pierwszych objawów zmian to nieodzowny element codziennej opieki. Szkolenie osób opiekujących się pacjentami – zarówno domowymi, jak i w placówkach opiekuńczych – poprawia skuteczność działań profilaktycznych.

Jak rozpoznać pierwsze objawy?
Wczesne zmiany skórne wymagają szybkiej reakcji. Niepokój powinno budzić:
- zaczerwienienie, które nie blednie pod wpływem ucisku,
- wilgotna, rozpulchniona skóra w fałdach lub pod opatrunkiem,
- obecność pęcherzy, złuszczanie naskórka, sączenie,
- miejscowa bolesność i wzmożone ucieplenie.
W takich przypadkach konieczna jest konsultacja z lekarzem. W zależności od stopnia zaawansowania zmiany mogą wymagać leczenia miejscowego, zastosowania specjalistycznych opatrunków, a czasem także interwencji chirurgicznej.
Podsumowanie
Skóra osób starszych – zwłaszcza unieruchomionych – wymaga systematycznej ochrony i obserwacji. Kluczowe znaczenie mają: regularna zmiana pozycji ciała, delikatna higiena, stosowanie preparatów barierowych oraz pielęgnacja dopasowana do potrzeb skóry suchej i wrażliwej. Wczesne rozpoznanie zmian pozwala uniknąć powikłań i poprawia komfort życia pacjentów.
Autor: dr n. med. i n. o zdr. Aleksandra Stefaniak,
specjalista dermatologii i wenerologii
Czytaj więcej:
Jak pielęgnować skórę po zabiegach usuwania tatuażu?
Delikatna skóra okolicy pieluszkowej – jak o nią dbać i ją pielęgnować?
Otarcia skóry w sporcie – jak sobie z nimi radzić?
Poznaj pozostałe produkty Linomag®
Do leczenia nadmiernej suchości skóry różnego pochodzenia.